W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru świadczeń chorobowych stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, o ile zmiana ta nastąpiła:
- w miesiącu, w którym powstało prawo do świadczenia chorobowego (nawet gdy doszło do niej w trakcie choroby) lub
- w miesiącach poprzedzających nabycie prawa do świadczenia chorobowego uwzględnianych przy obliczaniu podstawy jego wymiaru.
Tak stanowi art. 40 ustawy zasiłkowej czyli ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Powyższe potwierdza także ust. 282 komentarza do ustawy zasiłkowej.
Co ważne, przedstawionej reguły nie stosuje się, gdy zmiana wymiaru czasu pracy zostanie wprowadzona w trakcie pobierania świadczenia chorobowego, ale w miesiącach następujących po miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy. W takich okolicznościach modyfikacja w zakresie wymiaru etatu pozostaje bez wpływu na ustaloną już podstawę wymiaru świadczenia, z tym jednak zastrzeżeniem, że w razie podwyższenia wymiaru czasu pracy trzeba pamiętać o zachowaniu najniższej podstawy wymiaru świadczenia chorobowego ustalonej dla aktualnego wymiaru etatu pracownika. Gdyby jednak w okresie pobierania świadczenia chorobowego wystąpiła przerwa (choćby jednodniowa), wówczas podstawę wymiaru tego świadczenia przysługującego po przerwie trzeba ustalić z uwzględnieniem wynagrodzenia ustalonego dla nowego wymiaru czasu pracy, nawet wówczas, gdyby przerwa między poszczególnymi okresami niezdolności do pracy trwała mniej niż 3 miesiące kalendarzowe, o których mowa w art. 43 ustawy zasiłkowej.
Jak wynika z powyższego, gdy zmiana wymiaru czasu pracy nastąpiła w okresie pobierania świadczeń chorobowych, podstawę wymiaru tych świadczeń za okres po zmianie etatu należy ustalić na nowo, pod warunkiem jednak, że zmiana ta miała miejsce w miesiącu, w którym powstało prawo do świadczenia chorobowego.
A co w sytuacji, kiedy zmiana wymiaru czasu pracy zostanie wprowadzona w czasie pobierania świadczenia chorobowego, ale w miesiącach późniejszych niż miesiąc, w którym powstało prawo do ww. świadczenia? W takim przypadku wspomniana zmiana pozostanie bez wpływu na ustaloną podstawę wymiaru pobieranego świadczenia. Wyjątek od tej zasady stanowi zmiana rodzaju pobieranego zasiłku, do którego prawo powstanie po zmianie etatu (por. ust. 313 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej).
Przykład
Pracownica była nieobecna w pracy z powodu choroby od 15 lipca do 26 listopada. Podstawa wymiaru przysługującego jej zasiłku chorobowego została ustalona z uwzględnieniem wynagrodzenia za okres od lipca poprzedniego roku do czerwca bieżącego roku. 27 listopada pracownica urodziła dziecko. Do 31 sierpnia pracownica była zatrudniona w połowie wymiaru czasu pracy, natomiast od 1 września – w wymiarze 3/4 etatu. Mimo, że między okresami pobierania zasiłków nie było przerwy wynoszącej co najmniej 3 miesiące kalendarzowe, ze względu na zmianę wymiaru czasu pracy podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego od 27 listopada powinna być ustalona na nowo. Stanowi ją miesięczne wynagrodzenie po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. pełne miesięczne wynagrodzenie, które pracownica otrzymałaby, gdyby przepracowała cały listopad.
Od 9 października 2020 r. w życie weszła ustawa z 7 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania społeczno-gospodarczym skutkom COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1747), na mocy której, w sytuacji gdy obniżenie wymiaru czasu pracy lub pogorszenie warunków zatrudnienia nastąpiło w ramach tarczy antykryzysowej w okresie wcześniej pobieranego świadczenia chorobowego oraz między okresami pobierania wcześniejszego i kolejnego świadczenia nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe, przepis art. 40 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie ma zastosowania. Zmianę tę bardziej szczegółowo opisuje artykuł zatytułowany: Obniżenie wymiaru etatu z powodu COVID-19 bez wpływu na podstawę świadczeń chorobowych – zmiana przepisów.
W tym miejscu warto wspomnieć, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 2016 r. (sygn. akt II UK 206/15) uznał – inaczej niż ZUS – że zmiana wymiaru etatu, która następuje w trakcie pobierania zasiłku chorobowego nie powoduje ustalenia nowej podstawy wymiary dla wyliczenia zasiłku macierzyńskiego z racji nieprzerwanej niezdolności do pracy. Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego w takiej sytuacji stanowi kwota przyjęta przy obliczaniu zasiłku chorobowego.
Podsumowując: nabycie przez pracownika uprawnienia do świadczenia chorobowego w miesiącu obniżenia lub zwiększenia wymiaru czasu pracy (nawet tego samego dnia) skutkuje tym, że podstawę wymiaru „chorobówki” należy obliczyć przyjmując do niej wynagrodzenie określone dla nowego etatu. W konsekwencji, w podstawie wymiaru należności chorobowej powinno zostać uwzględnione wynagrodzenie za miesiąc, w którym pracownik zyskał prawo do wspomnianej należności, w wysokości określonej dla nowego etatu. Ustala się je poprzez obliczenie kwoty wynagrodzenia, jaką pracownik uzyskałby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy po zmianie wymiaru czasu pracy (w myśl art. 37 ustawy zasiłkowej).
Przykład
32-letnia pracownica od kilku lat pracuje we wrocławskiej spółce z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od 14 maja do 19 czerwca 2020 r. pobierała dodatkowy zasiłek opiekuńczy na 6-letnią córkę. Poniższa tabela przedstawia różne daty obniżenia jej wymiaru etatu na warunkach art. 15g ustawy antykryzysowej (z powodu epidemii COVID-19) i wpływ tego na podstawę zasiłkową:
| Data zmiany wymiaru etatu | Wpływ na podstawę zasiłkową
|
| od 20 maja 2020 r., czyli w okresie nieprzerwanej niezdolności do świadczenia pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem i w tym samym miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku opiekuńczego | Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za okres:
· przed zmianą etatu, od 14 do 19 maja 2020 r., stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od maja 2019 r. do kwietnia 2020 r., · po zmianie etatu, od 20 maja do 19 czerwca br., stanowiło wynagrodzenie w wysokości określonej dla nowego wymiaru czasu pracy. |
| od 1 czerwca 2020 r., tj. w trakcie nieprzerwanej niezdolności do świadczenia pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem, ale w miesiącu następującym po miesiącu jej powstania
|
Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za cały okres opieki stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za miesiące od maja 2019 r. do kwietnia 2020 r. |
| od 14 maja 2020 r., tj. w tym samym miesiącu, w którym pracownica nabyła prawo do zasiłku (tego samego dnia) | Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za cały okres opieki stanowiło wynagrodzenie w wysokości określonej dla nowego wymiaru czasu pracy.
|
| od 1 kwietnia 2020 r., tj. w jednym z miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia przez pracownicę prawa do zasiłku opiekuńczego
|
Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za cały okres opieki stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za kwiecień 2020 r., czyli za pełny miesiąc kalendarzowy po zmianie wymiaru etatu. |
| od 27 kwietnia 2020 r., tj. w trakcie miesiąca bezpośrednio poprzedzającego miesiąc, w którym pracownica nabyła prawo do zasiłku | Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za cały okres opieki stanowiło uzupełnione wynagrodzenie za maj 2020 r., czyli za pełny miesiąc kalendarzowy zatrudnienia po zmianie etatu. |
W opisanych okolicznościach, na mocy obowiązującego od 9 października 2020 r. art. 25 ustawy z 7 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania społeczno-gospodarczym skutkom COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1747), pracownica, o której mowa powyżej, zyskała prawo do wystąpienia do zatrudniającej jej spółki o przeliczenie podstawy zasiłku opiekuńczego, którego podstawę stanowiło wynagrodzenie należne po zmianie wymiaru etatu.
Sprawdź nasze kalkulatory:
🧮 Kalkulator Online – Wyliczanie świadczeń chorobowych
Jak obliczać wynagrodzenie za chorobę oraz zasiłek chorobowy, opiekuńczy, wypadkowy i macierzyński?
➪ Kliknij i Sprawdź
🧮 Kalkulator Online – Wynagrodzeń – należności ze stosunku pracy
Jak rozliczyć wynagrodzenie i obliczyć netto pracownika (należności ze stosunku pracy)?
➪ Kliknij i Sprawdź
Przeliczanie po zmianie etatu składników za okresy dłuższe niż miesiąc
Jak wskazano w ust. 293 komentarza do ustawy zasiłkowej, jeśli zmiana wymiaru czasu pracy miała miejsce w okresie czterech kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy lub w okresie roku poprzedzającego tę niezdolność, składnik kwartalny lub roczny przyjmuje się proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy po zmianie wymiaru czasu pracy w kwartałach kalendarzowych poprzedzających niezdolność do pracy albo odpowiednio w roku kalendarzowym poprzedzającym tę niezdolność.
Przykład
Pracownica do 6 maja była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, a od 7 maja jest zatrudniona w wymiarze 3/4 (0,75) etatu. 6 listopada stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Pracownica oprócz wynagrodzenia miesięcznego otrzymuje także premię kwartalną, która nie przysługuje za okres pobierania zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownicy stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. za okres od czerwca do października. Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ten okres należy doliczyć 1/4 sumy kwot premii kwartalnych wypłaconych za okres pełnych kalendarzowych miesięcy po zmianie wymiaru czasu pracy, a więc premii za II kwartał w kwocie przypadającej na czerwiec oraz za III kwartał. Pracownica otrzymała za II kwartał premię w kwocie 4.360 zł. Kwota premii za II kwartał przypadająca na czerwiec wynosi 1.269,90 zł i została obliczona następująco:
4.360 zł : (36 x 1 + 55 x 0,75) x (30 x 0,75) = 1.269,90 zł.
Przykład
Pracownik do 31 sierpnia poprzedniego roku był zatrudniony w wymiarze 3/4 (0,75) etatu, natomiast od 1 września poprzedniego roku jest zatrudniony w wymiarze 1/2 (0,5) etatu. 1 lipca bieżącego roku stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. Pracownik oprócz wynagrodzenia miesięcznego ma także prawo do nagrody rocznej, do której nie zachowuje prawa za okresy pobierania zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne kalendarzowe miesiące po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. za okres od września poprzedniego roku do czerwca bieżącego roku. Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ten okres należy doliczyć 1/4 nagrody rocznej w kwocie przypadającej za pełne miesiące kalendarzowe po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. za okres od września do grudnia poprzedniego roku. Pracownik otrzymał nagrodę roczną za rok poprzedni w kwocie 5.800 zł. Kwota nagrody rocznej przypadająca na okres od września do grudnia poprzedniego roku wynosi 1.450 zł i została obliczona następująco:
5.800 zł : (8 x 0,75 + 4 x 0,5) x (4 x 0,5) = 1.450 zł.
Przykład
Pracownik do 10 grudnia poprzedniego roku był zatrudniony w wymiarze 1/4 (0,25) etatu, natomiast od 11 grudnia poprzedniego roku jest zatrudniony w wymiarze 1/2 (0,5) etatu. 11 sierpnia bieżącego roku stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. Pracownik oprócz wynagrodzenia miesięcznego ma także prawo do nagrody rocznej, do której nie zachowuje prawa za okresy pobierania zasiłku. Podstawę wymiaru przysługującego pracownikowi zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne kalendarzowe miesiące po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. za okres od stycznia do lipca. Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ten okres należy doliczyć nagrodę roczną w kwocie przypadającej po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. za okres od 11 do 31 grudnia poprzedniego roku, po jej uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty.
W sytuacji natomiast, gdy zmiana wymiaru czasu pracy miała miejsce po upływie czterech kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy lub po zakończeniu roku poprzedzającego tę niezdolność, składnik kwartalny lub roczny przyjmuje się w kwocie przeliczonej odpowiednio do nowego wymiaru czasu pracy. Jeżeli do zmiany wymiaru czasu pracy doszło w okresie czterech kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo odpowiednio w okresie roku kalendarzowego poprzedzającego tę niezdolność oraz kolejna zmiana wymiaru czasu pracy ma miejsce po upływie czterech kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo odpowiednio po zakończeniu roku kalendarzowego poprzedzającego tę niezdolność, to należy obliczyć średni współczynnik wymiaru czasu pracy w czterech kwartałach albo odpowiednio w roku kalendarzowym i składniki kwartalne albo składnik roczny przyjąć w kwocie przeliczonej odpowiednio do nowego wymiaru czasu pracy (ust. 294 komentarza do ustawy zasiłkowej).
Przykład
Pracownik do 31 stycznia był zatrudniony w połowie wymiaru czasu pracy (0,5), a od 1 lutego jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Oprócz wynagrodzenia miesięcznego pracownik ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego tzw. „trzynastki”. Pracownik zachorował w październiku. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zostanie uwzględnione wynagrodzenie pracownika za okres po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. od lutego do września bieżącego roku. Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia należy dodać „trzynastkę” w wysokości 1/12 kwoty otrzymanej za rok poprzedni po pomnożeniu tej kwoty przez współczynnik odpowiadający proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy (1 etat) do poprzedniego wymiaru czasu pracy (0,5). Współczynnik ten wynosi 2 i został obliczony następująco:
1 : 0,5 = 2.
Przykład
Pracownik do 30 września poprzedniego roku był zatrudniony w wymiarze 3/4 etatu (0,75), od 1 października poprzedniego roku do 31 lipca bieżącego roku w połowie wymiaru czasu pracy (0,5), a od 1 sierpnia jest zatrudniony w pełnym wymiaru czasu pracy. Oprócz wynagrodzenia miesięcznego pracownik ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego tzw. „trzynastki”. Pracownik stał się niezdolny do pracy w listopadzie.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się wynagrodzenie miesięczne pracownika za okres po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. od sierpnia do października bieżącego roku. Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia należy dodać „trzynastkę” w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej za poprzedni rok kalendarzowy, po jej pomnożeniu przez współczynnik odpowiadający proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy (1 etat) do średniego wymiaru czasu pracy w poprzednim roku kalendarzowym, który wyniósł 0,69 i został obliczony następująco:
(0,75 x 9 + 0,5 x 3) : 12 = 0,69.
Współczynnik ten wynosi 1,45 i został obliczony następująco:
1 : 0,69 = 1,45.
Przykład
Pracownik do 27 lutego 2012 r. był zatrudniony w wymiarze 12/18 etatu (0,67), od 28 lutego do 31 sierpnia 2012 r. w wymiarze 10/18 etatu (0,56), od 1 do 9 września 2012 r. w wymiarze 9/18 etatu (0,5), od 10 września 2012 r. do 31 sierpnia 2013 r. w wymiarze 11/18 etatu (0,61), a od 1 września 2013 r. jest zatrudniony w wymiarze 13/18 etatu (0,72). Oprócz wynagrodzenia miesięcznego pracownik ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego tzw. „trzynastki”. Pracownik stał się niezdolny do pracy w grudniu 2013 r.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się wynagrodzenie miesięczne pracownika za okres po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. od września do listopada 2013 r. Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia należy dodać „trzynastkę” w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej za 2012 r., po jej pomnożeniu przez współczynnik odpowiadający proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy (0,72) do średniego wymiaru czasu pracy w poprzednim roku kalendarzowym, który wyniósł 0,59 i został obliczony następująco:
(0,67 x 58 dni + 0,56 x 185 dni + 0,5 x 9 dni + 0,61 x 113 dni) : 365 dni = 0,59.
Współczynnik ten wynosi 1,22 i został obliczony następująco:
0,72 : 0,59 = 1,22.
